تأثیر کودهای بیولوژیک وشیمیایی بر عملکرد و کیفیت دانه ذرت تحت تنش خشکی

چکیده با توجه به این که تنش های محیطی به ویژه تنش خشکی از مهم ترین عوامل کاهش دهنده عملکرد گیاهان زراعی در سطح جهان محسوب می شوند. علاوه بر این با توجه به این که امروزه مهم ترین محور بحث های حاصلخیزی خاک و تغذیه گیاهی در سیستم تولید محصولات ارگانیک، کاهش استفاده از کود شیمیایی است، استفاده از کودهای زیستی در تولید گیاهان زراعی با هدف حذف یا کاهش قابل ملاحظه در مصرف نهاده های شیمیایی و همچنین تعدیل کردن اثرات تنش خشکی از اهمیت زیادی برخوردار است. بنابراین، به منظور بررسی تأثیر کودهای زیستی بر عملکرد و کیفیت دانه ذرت تحت تأثیر تنش خشکی، آزمایشی مزرعه ای در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه کردستان واقع در منطقه گریزه در سال زراعی 1390 به اجرا درآمد. آزمایش به صورت اسپلیت پلات در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار انجام شد. سه سطح آبیاری شامل آبیاری مطلوب (3- بار)، تنش متوسط خشکی (7- بار) و تنش شدید خشکی (11- بار)، به عنوان فاکتور اصلی در کرت های اصلی قرار گرفتند. سطوح کودی نیز شامل، عدم مصرف کود (شاهد)، کود شیمیایی (به صورت 100%، مصرف 300 کیلو گرم کود اوره + 150 کیلوگرم کود فسفره به ازای هر هکتار)، کود بیولوژیک (به صورت 100%، یک لیتر نیتروکسین + 100 گرم فسفات بارور 2، به ازای هر هکتار) و ترکیب کود بیولوژیک و شیمیایی (100% بیولوژیک + 50% شیمیایی) به عنوان سطوح فاکتور فرعی در نظر گرفته شدند. نتایج نشان داد که تنش خشکی، بر عملکرد و اجزای عملکرد تأثیر منفی داشت و اعمال کود نیز نتواست مانع از کاهش عملکرد دانه در شرایط تنش شدید خشکی شود. بروز تنش خشکی در ذرت باعث کاهش میزان spad کلروفیل گردید و با افزایش شدت تنش، میزان کلروفیلa و bافزایش پیدا کرد. تنش خشکی، سبب کاهش سطح برگ، دوام سطح برگ، سرعت رشد محصول و سایر صفات فیزیولوژیکی مورد مطالعه در این تحقیق گردید. نتایج گویای آن است تنش خشکی، موجب کاهش مقادیر تعداد دانه در ردیف، تعداد ردیف دانه در بلال، تعداد دانه در بلال، وزن چوب بلال، طول بلال، وزن هزار دانه، عملکرد دانه و شاخص برداشت گیاه شد و استفاده از کود در مقایسه با عدم کاربرد کود باعث افزایش کلیه صفات مذکور گردید. نتایج نشان داد که در شرایط تنش خشکی نسبت به شرایط آبیاری مطلوب، میزان فعالیت آنزیم کاتالاز و پراکسیداز افزایش پیدا کرد. علاوه بر این، مشخص شد که کاربرد کود تا حدودی باعث تعدیل اثرات تنش خشکی شد و فعالیت آنزیم ها را کاهش داد. استفاده از کودهای بیولوژیک و شیمیایی باعث افزایش فسفر، نیتروژن و درصد پروتئین دانه و کاهش درصد روغن دانه گردید. بالاترین نیتروژن دانه و پروتئین دانه در شرایط تنش خشکی و کاربرد کود حاصل گردید. نهایتاً استفاده از کودهای بیولوژیک و شیمیایی نتوانست مانع از تأثیر تنش شدید خشکی شود ولی تا حدود زیادی اثر آن را تعدیل نمود و اثر مثبت آن بیشتر در شرایط تنش ملایم خشکی ملاحظه گردید. بنابراین کاربرد این کودها به ویژه کود بیولوژیک در شرایط کم آبیاری، می تواند مفید و قابل توصیه باشد.